Testindicaties:

Bij deze test wordt de creatinineklaring in het bloed bepaald. De arts zal een bepaling van de creatinineklaring uitvoeren ter evaluatie van de nierfunctie. Het wordt, samen met bepaling van de creatinine concentratie, beschouwd als een  screeningstest voor opsporing van nierinsufficiëntie en wordt aldus aangevraagd als ‘routinetest’, alsook bij specifieke indicaties (bvb. acute nier(bekken)ontsteking of risicofactoren voor nierinsufficiëntie zoals diabetes). Ook zijn de creatinine concentratie en de creatinineklaring zeer nuttige parameters om de evolutie van de nierinsufficiëntie (‘nierfalen’) op te volgen. Het is echter zo dat het gebruik van de creatinineklaring ietwat omslachtig is omdat men hiervoor een 24-uurs urinecollectie nodig heeft. In de praktijk wordt bepaling van de creatinineklaring dan ook vaak vervangen door de eGFR (geschatte glomerulaire filtratiesnelheid) d.m.v. de MDRD formule.

(Patho-)fysiologie:

De functie van de nieren bestaat erin om het bloed te zuiveren, waarbij afvalproducten (bv. creatinine = metaboliet van creatine in de skeletspiercellen) d.m.v. de filterfunctie van de nier uit het bloed ‘geklaard’ worden en uitgescheiden wordt via de urine.

Een betrouwbare manier om het filtrerend vermogen van de nierglomeruli (GFR) en dus de nierfunctie te berekenen is d.m.v. de creatinine clearance, ook wel de creatinineklaring, en is een afgeleide is van de creatinine serumconcentratie. De renale klaring bij creatinine houdt in dat er hoofdzakelijk glomerulaire filtratie, beperkte tubulaire secretie en reabsorptie plaatsvindt. De creatinineklaring wordt uitgedrukt in de hoeveelheid creatinine er per minuut gezuiverd wordt in het bloed. Aangezien de creatinineconcentratie afhankelijk is van de lichaamsbouw van de patiënt (vnl. spiermassa als belangrijkste factor), is de creatinineklaring aldus tevens afhankelijk van de lichaamsbouw en het geslacht van de patiënt. Bij oudere patiënten bvb. met een lagere spiermassa, zal de creatinineklaring een overschatting geven van de reële nierfunctie (glomerulaire filtratie). Het is ook zo dat de creatinineklaring afneemt met de leeftijd (normaal fysiologisch proces), +/- 10% per decennium na de leeftijd van 50 jaar.

Om de creatinineklaring te berekenen, is het noodzakelijk de creatinineconcentratie in de urine (d.m.v. een 24-uurs urinecollectie) en de plasma creatinineconcentratie te kennen. De formule voor de creatinineklaring luidt als volgt: Creatinineklaring (ml/min) = (UxV)/P ; waarbij U de urinaire concentratie creatinine (mg/L) is, V het urinaire debiet (mL/min) en P de concentratie creatinine in het plasma of serum.

In de klinische praktijk is het echter niet zo praktisch om gebruik te maken van de creatinineklaring, aangezien hiervoor een 24-uurscollectie van de urine noodzakelijk is en hierbij verschillende fouten mogelijk zijn (bv. fout in inzameling urine, onvoldoende vochtinname, zware fysieke inspanningen tijdens collectie). Daarom wordt in de praktijk meestal gebruikt gemaakt van de eGFR (geschatte glomerulaire filtratie snelheid), a.h.v. meestal de MDRD formule (noodzakelijke parameters: creatinine concentratie, leeftijd, geslacht).

De belangrijkste oorzaak van een verminderde creatinineklaring is een verminderde werking van de nieren (‘nierinsufficiëntie’), aangezien bij een verminderd filterend vermogen van de nier zich creatinine gaat opstapelen in het bloed en aldus de creatinine concentratie in het bloed en de urine respectievelijk zal stijgen en dalen. De oorzaak van de nierinsufficiëntie kan van prerenaal, renaal of postrenaal oorsprong zijn. Mogelijke prerenale oorzaken (verminderde doorbloeding van de nier) zijn: dehydratie, hartfalen, bepaalde medicatie (bvb. diuretica, sommige antihypertensiva). Renale nierinsufficiëntie t.g.v. aantasting van de glomeruli kan te wijten zijn aan: hypertensie, diabetes mellitus, systemische lupus erythematosus, amyloïdose (auto-immuunziekte), glomerulonefritis en gebruik van ACE-inhibitoren (antihypertensivum). Renale nierinsufficiëntie t.g.v. aantasting van de tubuli kan te wijten zijn aan: acute/chronische pyelonefritis, hemolytisch uremisch syndroom (HUS), multipel myeloom (MM), hypercalcemie, hyperuricemie, nefrotoxische medicatie (bv. aminoglycosiden, rifampicine, cisplatinum) en toxische stoffen (bv. lood). Mogelijke postrenale oorzaken zijn: urolithiasis, vergroting van de prostaat en maligniteiten van blaas en prostaat.

Andere oorzaken van een verlaagde creatinine concentratie zijn endocriene stoornissen (bvb. hypothyroïdie) of overmatige spierafbraak (bvb. rhabdomyolyse of door trauma).

Betekenis van het resultaat:

Daling:

o   Nierinsufficiëntie (nierfunctiestoornissen), bvb. t.g.v. een

§  Prerenale oorzaak (onvoldoende bloedtoevoer naar de nier), bvb. t.g.v.

·         Uitdroging (verminderde hydratie)

·         Shock

·         Hartfalen

·         Vaatziekten

§  Renale oorzaak (oorzaak te situeren in de nier zelf), bvb.

·         Acute/chronische nier(bekken)ontsteking (‘pyelonefritis’ of ‘glomerulonefritis’)

·         Schade door schadelijke stoffen of medicatie

§  Postrenale oorzaak (processen die de afvoer van urine bemoeilijken), bvb.

·         Nierstenen

·         Vergroting van de prostaat

·         Maligniteit (‘kanker’) van de blaas of prostaat

o   Trauma (spierafbraak door spierschade)

o   Hypothyroïdie (verminderde werking van de schildklier)

Aandachtspunten:

24 uur urine opsparen in container zonder zuur.